Polska przestrzeń powietrzna dostępna jest dla wszystkich użytkowników na jednakowych zasadach, gdzie jedynym wyjątkiem można by uznać lotnictwo cywilne, które przedstawia konkretne prawa co do cywilnych statków powietrznych.
Zarządzanie ruchem lotniczym spełnia kilka podstawowych funkcji, jakie przedstawiają się następująco:
1. Zarządzanie przepływem ruchu lotniczego – ATFM
Jest to służba będąca uzupełnieniem ATC (Kontroli Ruchu Lotniczego). Celem nadrzędnym tej organizacji jest dążenie do zapewniania bezpiecznego i uporządkowanego przepływu ruchu lotniczego przy jednoczesnym maksymalnym wykorzystywaniu przepustowości ATC. W tym przypadku wielkość ruchu nie powinna nigdy przekroczyć poziomu pojemności sektorowej, jaka określona jest przez daną jednostkę zarządzania ruchem lotniczym . Wszelkie zadania ATFM realizuje za pomocą określania czasów CTOT, nazywanych potocznie czasem slot.
Slot to czas, podczas którego dany statek powietrzny musi wystartować, aby znaleźć się w obszarze objętym restrykcjami. Odlot z tegoż obszaru wykonany musi zostać w czasie 5min przez CTOT, lub ewentualnie do 10 minut po CTOT.
2. Zarządzanie przestrzenią powietrzną (ASM)
ASM ma za zadanie osiągnięcie jak najbardziej wydajnego użytkowania przestrzeni powietrznej, rozdzielając tym samym poszczególne elementy owej przestrzeni określonym użytkownikom.
Eurocontrol opracował koncepcję dedykowaną dla wszystkich państw unijnych, w której FIR EPWW i zarządzanie przestrzenią powietrzną odbywa się zgodnie z zasadą FUA, czyli na następujących trzech poziomach:
I. ASM-1 : Strategiczne zarządzanie przestrzenią powietrzną – zarządzanie i strategiczne planowanie przestrzeni powietrznej; powołane do tego celu określone ośrodki tworzą dane przestrzenie powietrzne: CTR, TMA, MATZ czy drogi lotnicze: TSA, TFR, TRA.
W naszym kraju funkcja taka przypada Ośrodkowi Planowania Strategicznego Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej
II. ASM-2 : Przedtaktyczne zarządzanie przestrzenią powietrzną – tutaj zbiera się i analizuje informacje dotyczące przestrzeni powietrznej dnia następnego. Powstaje także AUP, czyli Plan Użytkowania Przestrzeni Powietrznej, który następnie przekazywany jest do określonej grupy użytkowników.
Takie informacje są szczególnie ważne dla pilotów General Aviation, którzy muszą omijać zajęte elementy przestrzeni powietrznej, lub posiadać zezwolenie na wlot do takiej zajętej przestrzeni.
III. ASM-3 : Taktyczne zarządzanie przestrzenią powietrzną – ten etap polega na zarządzaniu taktycznym, czyli odbywającym się w czasie rzeczywistym.
Za przykład można by tutaj uznać sytuację, kiedy dany użytkownik zakończył użytkowanie przestrzeni powietrznej wcześniej, niż przewidywał czas planowy. W takiej sytuacji AMC może przydzielić automatycznie tą zwolnioną przestrzeń komuś innemu.
3. Służby Ruchu Lotniczego – ATS
Służby te świadczą usługi użytkownikom ruchu lotniczego. Zakres takowych usług obejmuje zadania o charakterze czysto lotniczym.
Jest to wyrażenie ogólne, na które składają się następujące organy:
służba informacji powietrznej
służba alarmowa
doradcza służba ruchu lotniczego
służba kontroli ruchu lotniczego
W skład kontrolowanej przestrzeni powietrznej (czyli klasy C) wchodzą następujące elementy:
CTA – Control Area (obszar kontrolowany), a w nim:
– TMA – rejony kontrolowane lotnisk lub ich węzłów oraz MTMA – rejony kontrolowane lotnisk wojskowych oraz ich węzłów
– siec stałych dróg lotniczych
– warunkowe drogi lotnicze, które mogą zostać ustanowione w następujących kategoriach:
a) CDR 1 – dostępne w każdy weekend, święta
b) CDR 2 – zgodnie z CRAM i AUP (bez CDR 1)
c) CDR 3 – dostępne tylko po uzyskaniu pozwolenia od ATC
– przestrzeń powietrzną rozpościerającą się w granicach od FL 095* do FL 460
CTR – strefy kontrolowane lotnisk oraz MCTR – strefy kontrolowane lotnisk wojskowych, dzięki którym możliwe są manewry, podejście do lądowania oraz nabranie odpowiedniej prędkości
TSA (strefy czasowo wydzielone), CBA (rejon lotów możliwych po obu stronach granicy państwa) oraz TRA (strefy rezerwowane czasowo)
Z kolei niekontrolowana przestrzeń powietrzna (klasa G) dotyczy następujących kwestii:
TSA – strefa wydzielona czasowo
Jest to przestrzeń posiadająca określone granice – zarówno poziome jak i pionowe, w której jakiekolwiek podejmowanie działań wymaga uprzedniej rejestracji w AMC Polska. Nie dopuszcza się w niej przelotu jakiegokolwiek samolotu, który uprzednio nie został zarejestrowany.
TRA – strefa rezerwowana czasowo
Jest to przestrzeń posiadająca określone granice – zarówno poziome jak i pionowe, w której jakiekolwiek podejmowanie działań wymaga uprzedniej rejestracji w AMC Polska.
Dopuszcza się przelot innego statku powietrznego przez tą strefę, który nie posiada rezerwacji strefy, jednakże musi on mieć zezwolenie wydane przez odpowiednie służby ruchu lotniczego.
TFR – trasa dolotowa do TSA/TRA
Przestrzeń określona granicami, w której przelot wymaga uprzedniej rezerwacji w AMC Polska.
W tej przestrzeni możliwe jest jedynie wykonywanie lotów do TSA/TRA oraz TSA/TRA wyznaczonych w postaci „D” – stref niebezpiecznych.
MTR – Trasa Lotnictwa Wojskowego
Jest ona wyznaczana w formie korytarza. Po takiej trasie poruszać się mogą wojskowe statki powietrzne o prędkości powyżej 250 kt IAS. Odpowiedzialność za separację MTR ponoszą pozostali użytkownicy przestrzeni powietrznej.
EA – rejon ćwiczeń
Przestrzeń powietrzna o określonych pionowych i poziomych granicach. Wyznacza się ją na potrzeby organizowania ćwiczeń, zawodów czy pokazów lotniczych. Granice określonej przestrzeni EA publikowane są w formie Suplementu dla AIP Polska.
ADIZ – Strefa Identyfikacji Obrony Powietrznej
Jest to pas rozciągający się wzdłuż granicy państwowej skierowany w głąb kraju. Ma on 15 kilometrów szerokości, a odbywanie lotów w tej strefie wiąże się z obowiązkowym przedstawieniem planu lotu.